< sve vesti
Zagadjenje vazduha i multipla skleroza - postoji li povezanost?
12. avgust 2021.
Zagađenje vazduha (u daljem tekstu aerozagađenje) predstavlja prisustvo zagađujućih materija u vazduhu koje svojim fiziko-hemijskim karakteristikama i u svojoj koncentraciji doprinose oštećenju zdravlja ljudi.
Multipla skleroza, predstavlja hroničnu, neurološku, autoimunsku bolest koja se karakteriše zapaljenjem i posledičnim gubitkom omotača nerava (mijelinskog omotača) u centralnom nervnom sistemu, na različitim mestima u različito vreme.
Aerozagađenje kao velika pretnja javnom zdravlju da dalekosežnim posledicama
Zagađenje vazduha je realan zdravstveni rizik koji izaziva, provocira, ili pogoršava kliničku sliku različitih oboljenja ljudi. U poslednje vreme se posebno naglašava zanimljiva veza između zagađenja vazduha i pojave multiple skleroze. Mehanizam nije do detalja u potpunosti razjašnjen, ali se smatra da nekoliko njih igra važnu ulogu u genezi ovog oboljenja. Jedan od najprihvaćenijih mehanizama je imunološki, gde dolazi do „nenormalnog“ imunskog odgovora na niske, ali stalne nivoe oksidativnog stresa koji izazivaju zagađujuće materije, a koji vremenom dovodi do zapaljenskih promena u nervnom sistemu i narušava normalnu ravnotežu koja u njemu postoji i koji u krajnjoj liniji doprinosi pojavi, pogoršanju ili provociranju napada MS-a. Kao glavni izvori zagađujućih materija u savremenom svetu navode se indusrija, izduvni gasovi automobila, šumski požari, topionice uglja i sl., a kao najvažnije zagađujuće materije koje se povezuju sa zdravstvenim rizicima su suspendovane čestice (PM) i različiti gasovi (CO, NO2, O3, SO2...).
I nedostatak vitamina D može da bude povezan sa zagađenjem vazduha
Zagađujuće materije se udisanjem nakupljaju u plućima i preko niza hemijskih reakcija dovode do stvaranja reaktivnih oblika kiseonika (ROs) i azota i koji započinju zapaljensku kaskadu koja postaje nekontrolisana i kreće da uništava sopstvena tkiva. Oslobađanje antigena iz uništenih ćelija čini da ćelija na sopstvene proteine reaguje kao da su strana tela izazivajući produkciju većeg broja „auto-agresivnih T limfocita“ nego što je to normalno, koji sada olakšano odlaze u centalni nervni sistem i dovode do zapaljenja i uništenja neurona.
Od posebnog su značaja suspendovane čestice (PM2,5) koji zbog svoje male veličine mogu direktno da prodru iz pluća u krvotok i izazovu sistemski zapaljenski odgovor oštećujući različite organe i uništavajući mijelinski omotač ( zaštitni omotač oko nervnih vlakana) menjajući i propustvljivost krvno moždane barijere, te tako olakšavajući zapaljenskim ćelijama da dospeju do moždanog tkiva.
Zanimljiva je i činjenica da ukoliko pacijent koji ima ovako narušenu propustljivost krvno-moždane barijere nastavi da udiše zagađen vazduh, zagađujuće čestice direktno putem nosa, kroz olfaktivni sistem dospevaju do mozga, zaobilazeći prethodno opisan mehanizam. Neke studije govore da zagađujuće materije mogu da epigenetički izmene glijalne (potporne) ćelije u mozgu i usmere ih da proizvode zapaljenske medijatore koji privlače zapaljenske ćelije, pa na taj način pojačavaju oštećenje moždanog tkiva.
S druge strane, ono što intrigira je i da je vitamin D, sa svojim blagotvornim učinkom na nervni sistem značajno snižen u sredinama sa velikom zagađenošću vazduha. Ovo se objašnjava činjenicom da zagađujuće čestice upijaju UV zračenje koje je neophodno za stvaranje vitamina D u koži iz svojih prethodnika, što povećava rizik od ponovnih napada MS. U prilog navedenom govori i činjenica da u periodu od jula do oktobra, kada je nivo vitamina D najveći, zbog najveće količine UV zračenja, najmanji je broj napada MS (relapsa bolesti).
Perspektiva je u prevenciji
Sumarno, veliki broj studija je pokazao da zagađenje vazduha predstavlja realan zdravstveni rizik za razvitak, provociranje napada i pogoršanje kliničke slike MS kroz sistemsku interakciju imunskog sistema i različitih organa. S obzirom da je otpuštanje zagađujućih materija u atmosferu moguće smanjiti aktuelnim modelima prevencije, a nizak nivo vitamina D povećati na različite prirodne ili veštačke načine, ostaje nam da podržimo i da verujemo da će različite interventne studije perspektivno razviti nove modele i da će unaprediti funkcionisanje postojećih kao jednu od terapijskih opcija za preveniranje MS.
Dva moguća mehanizma koja mogu da doprinesu razvijanju MS i pojavi ponovnih napada bolesti (relapsa), a u vezi su sa izlaganjem zagađenom vazduhu.