Novosti
< sve vesti
Skriveni (nevidljivi) simptomi multiple skleroze
01. novembar 2021.
Multipla skleroza (MS) se klinički može prezentovati raznovrsnim neurološkim simptomima. Prema sistemima koji su zahvaćeni patološkim promenama, simptomi i znaci se mogu klasifikovati na: motorne, nemotorne, senzitivne, cerebelarne, vidne. Međutim, danas sve više pažnje privlači podela MS simptoma na vidljive i nevidljive. Vidljivi simptomi ili pokazatelji (indikatori) bolesti su: mišićne slabosti, mišićni spazmi, poremećaji hoda, poremećaji govora, gubitak koordinacije. Termin „nevidljivi simptomi MS“ je različito definisan u istraživačkoj literaturi, ipak postoji konsenzus da se termin odnosi na simptome koji su „skriveni“ ili nisu vidljivi, ili otvoreno vidljivi drugima. Visoka stopa prevalence među obolelima od MS, multifaktorijalna etiologija, uticaj na psihosocijalno funkcionisanje i kvalitet života, nezavisno od uticaja stepena neurološke onesposobljenosti i promena na magnetnoj rezonanci, su činjenice koje doprinose značaju skrivenih simptoma MS.

Najčešći nevidljivi simptomi su: zamor, poremećaji raspoloženja, pre svega depresija, bol, kognitivna deterioracija, disfunkcija sfinktera, seksualna disfunkcija i poremećaji vida. Zamor je jedan od najčešće istraživanih nevidljivih simptoma MS. Predstavlja značajan problem za preko 80% obolelih. Depresija je najučestaliji psihijatrijski komorbiditet sa prevalencom od oko 50% koji negativno utiče na kogniciju i socijalno funkcionisanje. Kognitivna oštećenja sa dominantnim poremećajem brzine obrade informacija, pamćenja i pažnje prisutna su kod 70% obolelih. U 20-45% slučajeva kognitivne promene su već prisutne u vreme postavljanja dijagnoze ili ranim fazama MS. Više od polovine pacijenata navodi bol kao centralnu karakteristiku MS-a, a preko 80% ljudi sa MS-om doživljava određeni stepen disfunkcije mokraćne bešike. Oko 50% ljudi sa MS se suočava sa neurogenom disfunkcijom creva, dok se sa nekom vrstom seksualnog problema ili disfunkcije suočava preko 91% muškaraca i 72% žena sa MS.

Iskustvo pacijenata sa ovim simptomima uključuje i fizičke i psihosocijalne konsekvence, koje kada se ne adresiraju i neadekvatno tretiraju negativno utiču na mnoge aspekte života i percepciju zdravlja. Nevidljivi simptomi mogu biti dugotrajni i štetno uticati na mnoge segmente života obolelih što dalje može dovesti i do različitih stigmatizacija. National MS Society of the USA je izdalo brošuru pod naslovom „Ali izgledaš tako dobro! “, u kojoj su predstavljena iskustva pacijenata koji imaju skrivene MS simptome. Pacijenti su naveli da je “nevidljivost” bolesti praćena velikim psihološkim stresom i da su doživeli stigmatizaciju u smislu da ako se bolest ne vidi spolja onda i nisu zaista bolesni što je dalje vodilo u smanjeno poverenje u sopstvenu percepciju simptoma, obeshrabrenje od traženja pomoći i društvenu izolaciju.

Uprkos velikom uticaju na živote pacijenata, i dalje postoje problemi u detektovanju i lečenju skrivenih simptoma MS. Ovi simptomi često ostaju neprepoznati u svakodnevnoj kliničkoj praksi a kao najčešći razlozi se navode subjektivnost tegoba i nemogućnost objektivnog merenja. Implementacija određenih strategija u svakodnevnu kliničku praksu može doprineti boljem prepoznavanju nevidljivih simptoma MS. Ove strategije podrazumevaju efikasniju komunikaciju i odnos poverenja između pacijenta i neurologa. Nedavna meta-analiza koja se bavila procenom nevidljivih simptoma je pokazala da pacijenti često imaju poteškoće da diskutuju o određenim simptomima sa svojim neurologom. Razlozi su: strah da ne budu pogrešno shvaćeni, ne žele da samoinicijativno započnu razgovor o određenim simptomima, ne povezuju ove simptome sa dijagnozom MS ili misle da im neurolog ne može pomoći. Zato je izuzetno važno da neurolog proaktivno pita svoje pacijente o skrivenim simptomima i mentalnom zdravlju. Upotreba standardizovanih kliničkih instrumenata za skrining može takođe biti od koristiti za identifikaciju nevidljivih MS simptoma. Preporuke su da se procena zamora, poremećaja raspoloženja, bola, vida, poremećaji funkcije sfinktera i seksualne funkcije procenjuju prilikom svake posete pacijenta dok se kognitivni status može procenjivati jednom godišnje, a po potrebi i češće.

Rana detekcija nevidljivih simptoma MS, njihov monitoring, primena farmakoloških i nefarmakoloških mera, multidisciplinarni pristup predstavljaju pravi izazov u svakodnevnoj kliničkoj praksi ali je podizanje svesti i znanja o “nevidljivosti” MS simptoma od izuzetne važnosti jer može imati pozitivan uticaj na fizičko, psihičko, socijalno funkcionisanje obolelih kao i na kvalitet života.


Reference:

Lakin L, Davis BE, Binns CC, Currie KM, Rensel MR. Comprehensive Approach to Management of Multiple Sclerosis: Addressing Invisible Symptoms-A Narrative Review. Neurol Ther 2021;10(1):75-98. Parker LS, Topcu G, De Boos D, das Nair R. The notion of "invisibility" in people's experiences of the symptoms of multiple sclerosis: a systematic meta-synthesis. Disabil Rehabil 2020:1-15.


Autor teksta:
Doc.dr Katarina Vesić
INFORMACIJE
Politika korišćenja sajta
Politika privatnosti
MAPA SAJTA
Konektom
Novosti
Konektom TV
Podcast
Materijali
Edukacija
Covid19
KONTAKT
HEMOFARM A.D.
Beogradski put bb, 26300 Vršac
+381 13 803 100

Poslovni centar Hemofarm A.D.
Prote Mateje 70, 11000 Beograd
+381 11 381 1200

konektom@hemofarm.com