< sve vesti
Uloga GLP-1 receptorskih agonista kod pacijenata obolelih od multiple skleroze
09. april 2025.
Širom sveta milioni ljudi koriste Agoniste receptora peptida-1 sličnih glukagonu (GLP-1RA) da bi lečili gojaznost. GLP-1RA razvijeni su kao insulinotropni i antihiperglikemijski agensi za lečenje dijabetesa tipa 2, ali se njihovim neurotrofnim i neuroprotektivnim dejstvima pridaje sve veća pažnja. Opisana je potencijalna efikasnost GLP-1RA kod aksonalne regeneracije i remijelinacije kao i u prevenciji i ublažavanju demijelinizujućih poremećaja, posebno multiple skleroze.(1) GLP-1RA su pokazali povoljne terapijske efekte kod kardiovaskularnih i Parkinsonove bolesti (2).
Gojaznost je faktor rizika za razvoj i pogoršanje multiple skleroze (MS) i čest je komorbiditet sa MS. Poznato je da gojaznost povećava neuroinflamaciju i da je faktor rizika za pojavu relapsa i progresije onesposobljenosti kod MS pacijenata (3).
Skorašnje istraživanje je pokazalo da su GLP-1RA lekovi efikasni i bezbedni za smanjenje telesne težine, tj da značajno smanjuju Indeks telesne mase (Body mass index-BMI) kod pacijenta obolelih od MS. (4). Vitamin D je liposolubilan i kao takav se taloži u masnom tkivu pacijenata. Što je BMI veći kod pacijenata nivo D vitamina je niži u cirkulaciji. Smanjenje težine može povećati dostupnost vitamina D i njegov nivo u krvi. Povećan nivo D vitamina je povezan sa smanjenim rizikom za pojavu aktivnosti bolesti kod MS pacijenata, (5).
Kolege sa Harvarda su prikalzali rezultate svoje kohorte pacijenata sa MS-om koji su koristili GLP-1RA. Rezultati istraživanja zaključuju da su GLP-1RA lekovi efikasna i sigurna opcija za pacijente sa MS. Naime oni su pratili 60 MS pacijenata koji su uzimali GLP-1RA lekove uz lekove koji menjaju prirodni tok bolesti. Inicijalno i tokom vremena merili su BMI , nivo D vitamina, pratili kliničku i radiološku aktivnost bolesti, stepen onesposobljenosti i postojanje progresije. Takođe pratili su bezbednost pacijenata na lekovima. Nakon iniciranja GLP-1RA, beleži se smanjenje BMI kod MS pacijenata (srednji procenat gubitka BMI 3,7, p = 0,001) i povećanje vrednosti vitamina D (srednje povećanje od 8,1 ng/mL, p = 0,0002), dok nije bilo promene u EDSS ili T25FW. Nije bilo hospitalizacija ili smrti nakon iniciranja GLP-1RA. (4) Značajan gubitak težine i povećanje nivoa vitamina D uočeno u njihovoj kohorti naglašava potencijal GLP-1RA za poboljšanje ishoda kod pacijenata sa MS.
Druga kohorta od 49 pacijenata sa MS koji su započeli GLP-1RA u SAD (januar 2005-jun 2024), su uglavnom bili žene (73%), prosečne starosti 54 godine, sa relapsno remitentnom bolešću (78%) i prosečnim početnim indeksom telesne mase (BMI) od 39,7 kg/m2 od kojih je 43 pacijenta ispunilo kriterijum kliničke gojaznosti ili BMI12, Najčešće primenjivana terapija koja modifikuje tok bolesti (DMT) bio je okrelizumab (39%), dok 24% pacijenata nije uzimalo DMT. Najčešći komorbiditeti bili su hipertenzija (59%), hiperlipidemija (55%) i dijabetes melitus (41%). Pacijenti su uzimali GLP-1 agoniste u proseku 24,2 meseca. Među gojaznim pacijentima sa MS, oni sa višim početnim BMI su imali tendenciju da izgube više težine. 29% je imalo neželjene efekte GLP-1 lekova sa 3 prekida zbog podnošljivosti. Četiri pacijenta su razvila nove demijelinizirajuće lezije na MRI (jedan bez DMT, dva su počela sa visokoefikasnim DMT po prvi put u poslednjih 6 meseci, a jedan na visokoefikasnom DMT) i jedan pacijent je doživeo novi napad MS (lečen interferonom beta-1a). (6).
Takođe utvrđeno je da semaglutid minimalizuje neuroinflamaciju i atenuira demijelinizaciju u eksperimentalnom autoimunom encefalomijelitisu- indukovana MS kod miševa (7). Dok tačan mehanizam ostaje nejasan, agonisti GLP-1 receptora mogu modulirati inflamatorne odgovore ciljanjem GLP-1 receptora prisutnih na imunim ćelijama kao što su makrofagi, monociti i limfociti. U životinjskim modelima se pokazalo da agonisti GLP-1 značajno odlažu nastanak i težinu simptoma eksperimentalne autoimune encefalopatije, kao i da povećavaju mijelinizaciju nerva i težinu mozga, značajno povećavaju brzinu i gustinu regeneracije nerva u poređenju sa kontrolama. Dakle, agonisti GLP-1 obećavaju i kao profilaktički i kao simptomatski tretman za MS i mogu pružiti dalje benefite u lečenju drugih autoimunih, inflamatornih i neurodegenerativnih stanja (8).
Neuroprotektivni efekti koji su demonstrirani značajnim rezultatima podataka sugerišu da bi različiti GLP-1 agonisti mogli imati kapacitet da poboljšaju terapiju koja se koristi za lečenje MS na više načina. Trenutno se ne sprovode klinička ispitivanja GLP-1 agonista za regeneraciju aksona. Dakle, utvrđivanje jasnijeg razumevanja mehanizma delovanja bi omogućilo pokretanje velikih kliničkih ispitivanja potrebnih za određivanje potencije, bezbednosti i efikasnosti ovih molekula na neurodegenerativne poremećaje. Budućnost GLP-1 agonista pruža obećavajuće izglede za dugoročnu terapijsku upotrebu u MS i drugim demijelinizirajućim poremećajima.
Dalje istraživanje potencijalnih neuroprotektivnih efekata GLP-1 u humanoj MS su neophodna da bi u potpunosti razumeli dugoročni uticaj terapije GLP-1 na MS i progresiju bolesti i iskoristiti ove prednosti u kliničkoj praksi.
Reference:
1. Sango K at al. Glucagon-Like Peptide-1 Receptor Agonists as Potential Myelination-Inducible and Anti-Demyelinating Remedies. Front. Cell Dev. Biol. , 06 July 2022Sec. Molecular and Cellular PathologyVolume 10 – 2022 https://doi.org/10.3389/fcell.2022.950623
2. 2.Wassilios G. Meissner at al.Trial of Lixisenatide in Early Parkinson’s Disease- N Engl J Med 2024;390:1176-1185 DOI: 10.1056/NEJMoa2312323 VOL. 390 NO. 13
3. Mario Stampanoni Bass at al. Obesity worsens central inflammation and disability in multiple sclerosis. Mult Scler. 2020 Sep;26(10):1237-1246.doi: 10.1177/1352458519853473
4. Alexandra Balshi 1, Grace Leuenberger 1, John Dempsey 1, Ursela Baber 1, Jacob A Sloane 2 Glucagon-like peptide-1 agonist safety and efficacy in a multiple sclerosis cohort. Mult Scler Relat Disord. 2025 Jan:93:106229 doi: 10.1016/j.msard.2024.106229.
5. Mowry, E.M., Waubant, E., McCulloch, C.E., et al., 2012. Vitamin D status predicts new brain magnetic resonance imaging activity in multiple sclerosis. Ann. Neurol. 72 (2), 234–240. https://doi.org/10.1002/ana.23591.
6. Methma Udawatta 1, Nicholas Fidalgo , Farrah J Mateen . Multiple sclerosis patients taking glucagon-like peptide-1 receptor (GLP-1) agonists: a single-institution retrospective cohort study of tolerability and weight loss. Neurol Sci. 2025 Jan;46(1):343-349. doi: 10.1007/s10072-024-07701-7
7. Sadek, M.A., Kandil, E.A., El Sayed, N.S., Sayed, H.M., Rabie, M.A, 2023. Semaglutide, a novel glucagon-like peptide-1 agonist, amends experimental autoimmune encephalomyelitis-induced multiple sclerosis in mice: involvement of the PI3K/Akt/ GSK-3β pathway. Int. Immunopharmacol. 115, 109647. https://doi.org/10.1016/j. intimp.2022.109647
8. Kaye A D, Sala K R, Abbott B M, et al. The Role of Glucagon-Like Peptide-1 Agonists in the Treatment of Multiple Sclerosis: A Narrative Review. August 19, 2024. Cureus 16(8): e67232. doi:10.7759/cureus.67232
Autor teksta:
Asist. dr Vesna Suknjaja
Klinika za neurologiju UKC Vojvodine, Novi Sad
Medicinski Fakutet Univerziteta u Novom Sadu
